قنات شاهکار ایرانیان

نات یا کهریز از ابتکارات ایرانیان باستان است که قدمت آن به بیش از 3500 سال می رسد. این فن آوری به تدریج از ایران به سایر کشورها نیز راه پیدا کرده و در 40 کشور جهان استفاده از قنات رایج گردیده است و هنوز هم در برخی از کشورها مورد استفاده می گیرد.در حال حاضر چندین رشته قنات در منطقه تینگ چیان در شرق چین فعال است ، در افغانستان ، پاکستان ، عمان، جمهوری آذربایجان، آفریقای شمالی و مراتع الجزایر نیز هنوز قنات ها فعال می باشند. در اسپانیا تا حدود 150 سال پیش، تمام آب شرب شهر مادرید از قنات تامین می شده و هنوز هم برخی قنات ها در این کشور فعال می باشند. در آمریکای لاتین نیز رشته قنات های فعال در این منطقه به چشم می خورد.

تشخیص محل وجود آب زیرزمینی در گذشته :

 

در گذشته معمولا از روی پوشش گیاهی در یک منطقه بیابانی به وجود سفره آب زیرزمینی پی می بردند. و در آن محل قنات حفر می کردند. از جمله گیاهانی که رویش آن ها دلیل وجود آب زیرزمینی در آن محل بود، می توان به خارشتر و خارکتیرا اشاره نمود.

  

مراحل حفر قنات :

 *در یک منطقه برای این که یک قنات حفر شود، در اولین مرحله، در سه نقطه از زمین به فواصل معین سه چاه حفر می کردند که به این چاهها ، چاه گمانه (حدس و گمان ) می گفتند. بین پنج تا ده روز بعد حفر این سه چاه ، مقنی یعنی کسی که چاه حفر می کند، از تک تک این چاهها بازدید می کرد تا میزان آب جمع شده در آنها را بررسی کند. سپس آب داخل چاهها را خالی می کردند و تا ده روز دیگر صبر می کردند، هر کدام از این سه چاه که آب در آن به همان میزان اول جمع شده بود، را به عنوان "مادر چاه قنات" انتخاب می کردند.

 *مقنی پس از بررسی شیب زمین در منطقه ، دومین چاه را حفر می نمود. و چاه های بعدی با توجه به میزان شیب زمین با عمق های کمتری حفر می شد. مقنی این چاه ها را با حفر کانالی در زیر زمین و در محل کف چاه، به یکدیگر متصل می کرد. در نهایت پس از حفر آخرین چاه ، مغنی به وسیله کندن کانالی از کف اولین چاه ، به دیواره کف مادر چاه می رسید و در این زمان به علت شیب منطقه و اختلاف سطح آنها با مادر چاه ، همه چاه ها آبگیری می شدند و سطح آب در آنها بالا می آمد. کانال کشی زیرزمینی قنات تا نزدیک ترین شهر یا روستا به محل قنات ادامه می یافت. به محل جاری شدن آب قنات بر روی زمین " مظهر قنات" گفته می شود.

 نکته قابل توجه این است که در طول مسیر این کانال ها، در محل هایی که شیب زمین زیاد می شد، برای استفاده از انرژی آب، آسیاب آبی نصب می نمودند. ملاحظه می شود که در آن زمان نیکان ما از انرژی آب استفاده بهینه می نمودند. کانال های قنات پس از ورود به شهر یا روستا آب را به آب انبار ها وسردابهای منازل هدایت می کردند.

 

 یخچال های طبیعی نیاکان ما :

 در گذشته، ایرانیان به وسیله خشت خام بناهایی می ساختند که کار یخچال های امروزی را تا حدودی انجام می دادند. در نزدیکی این یخچال ها حوض هایی بود که شب های سرد زمستان با آبی که از قنات پر می شدند . آّب داخل حوض تا صبح یخ می بست، روز بعد این یخ ها را از حوض ها خارج کرده وبه تدریج در کف بنای یخچال می ریختند و روی آن را با لایه ای از کاه می پوشاندند و در تابستانها از یخ داخل این یخچال ها استفاده می کردند.